در مناطقی که زلزله‌خیز هستند این بافت‌های قدیمی در زمان بحران‌های احتمالی طبیعی می‌تواند منشأ خطرات زیادی برای جان و مال شهروندان ساکن در این مناطق باشد بنابراین ضرورت دارد هرچه سریع‌تر نسبت به نوسازی این مناطق اقدام شود.
همپوشانی بافت فرسوده در این منطقه با بافت تاریخی یک مشکل اساسی است و پس از سال‌ها از آغاز گمانه‌زنی‌ها برای کشف لائودیسه و ستون‌ها و آثار این معبد هنوز متولیان میراث فرهنگی نتوانسته‌اند این محوطه را از بافت فرسوده جدا و مشخص کنند بر همین اساس اهالی این منطقه اجازه ساخت‌وساز ندارند.
در شهرستان نهاوند که زلزله‌خیزترین نقطه استان همدان است و هرساله چندین زلزله بزرگ و کوچک در این شهر اتفاق می‌افتد احیای بافت فرسوده بیش از هر منطقه دیگری اولویت دارد.
در سال ۹۶ بود که شهرستان نهاوند با توجه به حادثه‌خیز بودن و داشتن بافت فرسوده چندین هکتاری به همراه دو شهر سیرجان استان کرمان و دامغان استان سمنان به‌عنوان شهرهای پایلوت (آزمونه) اجرای طرح بازآفرینی شهری و احیای بافت فرسوده انتخاب شد تا در طول چند سال اقداماتی در این شهرها انجام شود.
علی‌رغم کارهای انجام‌شده ولی هنوز برخی مشکلات مانند همپوشانی حدود ۱۰۰ هکتاری بافت تاریخی و فرسوده وجود دارد که جلوی پیشرفت کار را گرفته است و اجازه ساخت‌وساز را به مالکان این مناطق که دارای همپوشانی هستند نمی‌دهد.
بیشترین یافت فرسوده نهاوند در بخش مرکزی این شهر قرار دارد و مهم‌ترین مشکل درزمینهٔ ساخت‌وساز و احیای بافت فرسوده شهر همپوشانی این بافت با بافت تاریخی است.
با توجه به تأکیدات دولت مبنی برساخت مسکن می‌توان با نوسازی مسکن و با ارائه تسهیلات نوسازی مشکل این بخش را مرتفع کرد چون دولت در شهرستان زمینی به این وسعت ندارد که بخواهد خود نسبت به تولید مسکن اقدام کند و می‌تواند از این طریق اقدام کند.
محمدتقی شهبازی کارشناس جامعه‌شناسی و مسائل شهری در خصوص مشکلات و معضلات اجتماعی بافت‌های فرسوده گفت: اقدامات مدیریت شهری در راستای بهبود و تغییر چهره کوچه‌ها و خیابان‌های این مناطق باید شتاب بگیرد و حتی امدادرسانی در زمان بحران در کوچه‌های باریک و تنگ آن‌ها محدود است.
وی اظهار داشت: با نظر گرفتن مشکلاتی مانند؛ نداشتن دسترسی‌های درون محله‌ای لازم و گسترش روزافزون فضاهای مخروبه و متروکه اختصاص تسهیلات برای بهبود فضاهای سبز و امکانات ورزشی و درمانی نیاز اساسی و ضروری برای این محلات است که ۱۱ درصد جمعیت شهری را در خود سکنی داده‌اند و باید برای آن‌ها چاره‌ای اندیشیده شود.
شهبازی افزود: مناطق و بافت‌های فرسوده نهاوند به‌رغم آنکه روزگاری بخش مهمی از هویت این شهر را تشکیل می‌داده و دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی اجتماعی و معماری فراوانی بوده‌اند به‌تدریج به مناطقی ناامن و مخروبه تبدیل می‌شوند و هویت شهر را دچار مشکل می‌کنند.
این محلات و بافت‌ها از یک‌سو به دلیل فرسودگی شدید و نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر وجود مشکلات فرهنگی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله و نیز عدم تطابق بازندگی امروز دارای مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوان به‌ویژه درزمینهٔ هنجارهای اجتماعی هستند.
کارشناس جامعه‌شناسی و مسائل شهری ادامه داد: فرسودگی در این مناطق سبب شده است امکانات کمتری به این مناطق روانه شود درنتیجه در آن‌ها بزهکاری‌های اجتماعی توسعه پیداکرده است که شناسایی نارسایی‌های کالبدی و عملکردی این بافت‌ها به‌منظور برنامه‌ریزی و مدیریت و حفظ و نگهداری آن‌ها از اقدامات اولیه و مهمی است که باید در اولویت کار مسئولان قرار بگیرد.
اصلاح و افزایش محدوده بازآفرینی و بافت فرسوده شهر نهاوند
مجید یوسفی نوید شهردار نهاوند نیز در این خصوص گفت: در راستای احیا و بازسازی مناطق کم برخوردار و ایجاد بسترهای استفاده مالکان و سازندگان از ضوابط تشویقی بافت فرسوده شهر نهاوند با پیگیری‌های شهرداری از طریق کمیته فنی و کمیسیون ماده ۵ و حمایت ویژه استاندار محدوده بازآفرینی و بافت فرسوده شهر مصوب شد.
وی اظهار داشت: شهرداری با اعطای بسته‌های تشویقی ازجمله افزایش یک طبقه مازاد و تراکم قبل از تعریض، تخفیفات ویژه عوارض پروانه ساختمانی و سایر ضوابط تشویقی در راستای نوسازی این بافت اقدام می‌کند.
شهردار نهاوند افزود: در این طرح محدوده بافت فرسوده از بافت تاریخی مجزا شد و محدوده اضافه‌شده مازاد بر بافت تاریخی بوده و تداخل و دوگانگی در ضوابط تشویقی و بافت تاریخی مرتفع شد و بافت تاریخی مانند بافت فرسوده شامل کلیه ضوابط تشویقی به استثنا تراکم و طبقات است که می‌بایست در خصوص بافت تاریخی هماهنگی لازم با میراث فرهنگی صورت پذیرد.
وی در خصوص مصوبات جلسه ستاد بازآفرینی شهری بیان کرد: مواردی در خصوص نحوهٔ تعیین دقیق محدوده بازآفرینی شهری نهاوند عنوان شد که بر اساس شیوه‌نامهٔ جدید شناسایی محدوده‌ها و محلات هدف بهسازی، نوسازی و ارائه راهکارهای مداخله در آن‌ها، شهرداری نهاوند ضمن بررسی و شناسایی مخاطرات طبیعی و انسان‌ساخت به‌عنوان یک‌گونه از محدوده بازآفرینی شهری، به تعیین دقیق محدوده‌های بافت فرسوده و اسکان غیررسمی می‌پردازد.
ارائه مشوق‌های دولتی راهکار نوسازی و احیای بافت فرسوده
باباخانی معاون بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان همدان در خصوص بافت فرسوده نهاوند می‌گوید: دولت یک‌سری مشوق‌ها را به مردم ارائه می‌دهد که خود مشغول به نوسازی واحدهایشان با اولویت تجمیع واحدها بشوند.
وی با اشاره به اینکه بخش‌های دیگری از این تسهیلات نیز به‌عنوان بسته‌های شهرسازانه ارائه می‌شود، ادامه می‌دهد: بخشی از این تسهیلات شامل بسته‌های تشویقی مالی است که از مهم‌ترین بندهای آن می‌توان به ارائه تخفیف در عوارض شهرداری در خصوص ارائه پروانه ساختمانی مستقر در محدوده بازآفرینی جهت نوسازی اشاره کرد؛ زیرا منطبق با ماده ۱۶ قانون ساماندهی، تولید و عرضه مسکن، شهرداری‌ها مکلف هستند حداقل تخفیف ۵۰ درصدی زمان صدور پروانه در این محدوده‌ها را به متقاضیان ارائه کنند.
باباخانی می‌افزاید: البته دولت مبالغ متبادر از ۵۰ درصد تخفیف ارائه‌شده از سوی شهرداری‌ها را به آن‌ها بازمی‌گرداند.
وی بابیان اینکه یکی دیگر از کارهایی که دنبال شد کاهش زمان صدور پروانه ساختمانی است، می‌گوید: با برنامه‌ای که اداره کل راه و شهرسازی، شهرداری و نظام‌مهندسی ارائه دادند، زمان صدور پروانه کاهش چشمگیری داشته؛ یعنی این زمان از چهار و پنج ماه، به یک ماه رسیده است.
باباخانی با تأکید بر اینکه در سال ۱۴۰۱ شورای عالی معماری و شهرسازی مصوبه‌ای را تحت عنوان مصوبه مشوق‌های ۱۹ گانه و یا بسته‌های تشویقی شهرسازانه به استان‌ها ابلاغ کرد که از تاریخ ابلاغ توسط شهرداری‌ها لازم‌الاجرا است، می‌افزاید: البته در این مصوبه بندی در نظر گرفته‌شده که طبق آن استان‌ها و شهرها به فراخور نیاز می‌توانند این مصوبه را بومی‌سازی کنند.
معاون بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان همدان بابیان اینکه نهاوند یکی از این شهرها بود که با بومی‌سازی مصوبه مذکور در آن شاهد انجام کارهای خوبی با رویکرد بازآفرینی شهری بودیم، ادامه می‌دهد: چیزی حدود ۲۰ جلسه کارشناسی صرفاً برای شهر نهاوند در این زمینه برگزار و بسته پیشنهادی با همکاری اداره کل راه و شهرسازی، شهرداری، شورای اسلامی شهر و حتی در گفت‌وگو با مردم و نظام‌مهندسی، بومی‌سازی شد.
وی با تأکید بر اینکه در پی برگزاری جلسات سرانجام بسته تشویقی طی مهرماه سال گذشته برای شهر نهاوند به‌صورت بومی‌شده ارائه و ابلاغ شد، می‌گوید: بلافاصله بعد از ابلاغ این مصوبه شاهد افزایش چشمگیر صدور پروانه‌های ساختمانی بودیم؛ یعنی از تعداد ۹۵ پروانه ساختمانی در سال ۱۴۰۱ به ۲۵۰ واحد در سال ۱۴۰۲ رسیدیم.
لزوم جداسازی بافت فرسوده از بافت دارای ارزش تاریخی
به گزارش «پایگاه خبری گرو نهاوند» در جلسه ستاد بازآفرینی شهری در مورد پهنه‌بندی بافت فرسودهٔ پیشنهادی ضمن ثابت در نظر گرفتن پهنهٔ تاریخی مصوب و با توجه به مشترک بودن محدودهٔ تاریخی و فرسوده در محدوده‌های بازآفرینی مصوب پیشین و بروز مشکلاتی ازجمله همپوشانی در مساحت وسیع در محدودهٔ بافت تاریخی و بافت فرسوده مصوب، دقیق نبودن تعیین مرز محدوده‌های بافت فرسودهٔ تعیین‌شدهٔ پیشین و نامعلوم بودن وضعیت فرسودگی برخی پلاک‌ها، در تضاد بودن سیاست‌های تشویقی مربوط به بافت فرسوده و سیاست‌های محدودکنندهٔ مربوط به بافت تاریخی وجود موانعی جهت استفاده از سیاست‌های تشویقی و عدم نوسازی شهر است.
لذا برای حل این مشکلات در مورد پهنه‌های ناکارآمد کالبدی (فرسوده) اصلاحاتی انجام‌گرفته است. در این اصلاحات بافت تاریخی و بافت فرسودهٔ شهر تا حد امکان از یکدیگر جدا در نظر گرفته‌شده‌اند و همچنین برای افزایش دقت در تعیین محدودهٔ هریک از گونه‌ها و مشخص بودن وضعیت پلاک‌ها به لحاظ فرسودگی، جداسازی گونه‌ها به‌صورت بلوکی انجام‌شده و خط محدوده‌ها از بین معابر عبور داده‌شده است.
لازم به ذکر است، ازآنجاکه مرزهای محدودهٔ مصوب بافت تاریخی در برخی نقاط از میان بلوک‌ها و حتی پلاک‌ها می‌گذرد و جداسازی گونه‌ها به‌صورت بلوکی انجام‌گرفته است، لذا تنها در مرز بافت فرسوده و تاریخی به‌ناچار همپوشانی بافت فرسوده و تاریخی همچنان وجود دارند.
بنابراین محلات فرسوده پیشنهادی عبارت‌اند از: محلهٔ گلشن، چغا، شیخ منصور، دوخواهران، پای قلعه، نبی شیخ، گوشه، میدان امام تا میدان عارف و میدان نیروی انتظامی تا میدان ۱۷ شهریور، خیابان کشاورز و خیابان خاقانی و کوچه سرباز و گل زرد.
همچنین محدودهٔ شاطر آباد که در محدوده‌های بازآفرینی تعیین‌شدهٔ مصوب پیشین به دو قسمت شاطر آباد غربی و شرقی تقسیم‌شده بود و بخش شرقی آن جزء محدوده‌های اسکان غیررسمی و محدودهٔ غربی آن جزء بافت فرسوده به شمار می‌آمد، با بررسی‌های صورت گرفته و نیز نظر مدیران و کارشناسان شهری، به‌طورکلی به اسکان غیررسمی تغییر یافت، چراکه محدودهٔ غربی و شرقی شاطر آباد به لحاظ بافت کالبدی و اجتماعی تفاوتی با یکدیگر نداشته و به لحاظ شاخص‌های معرفی‌شده در شیوه‌نامهٔ جدید در زیرمجموعهٔ بافت اسکان غیررسمی قرار می‌گیرد.
طبق این جلسه محدوده‌های اسکان غیررسمی پیشنهادی عبارت‌اند از؛ جوادیه، دستغیب، مهدیه دکتر حسابی، شاطر آباد (شامل شاطر آباد غربی و شرقی)، محدوده پشت کارخانه نمک (در شمال شهرک شهید حیدری) هستند.
حل مشکل همپوشانی ۱۰۰ هکتاری بافت فرسوده و تاریخی
به گزارش پایگاه خبری گرو نهاوند، خوشبختانه با اقدامات انجام‌شده و افزایش صدور پروانه‌های ساخت نشان‌دهنده روند روبه‌جلوی کار است که امیدواریم شتاب بگیرد و تداوم داشته باشد چون مهم‌ترین هدف این اقدامات نوسازی و بهسازی مسکن است که باجان و مال مردم سروکار دارد.
مالکان این مناطق عموماً توان مالی برای ساخت بناهای خود و سازمان میراث فرهنگی و وزارت راه و شهرسازی نیز توان مالی بازسازی این مناطق را ندارند اما اگر دستگاه‌ها به‌صورت مشترک اقدام کنند مثلاً اداره ثبت‌اسناد مشکل مالکیتی این مناطق را حل کند و بانک‌ها نیز وام‌های کم‌بهره به مردم بپردازند خود مردم یا سرمایه‌گذاران می‌توانند این بافت‌ها را احیا کنند.
در شهر نهاوند مساحت محلات بازآفرینی چیزی حدود ۲۹۰ هکتار است که ۱۰۰ هکتار آن با محدوده تاریخی همپوشانی دارد که با جلسات مختلف و تلاش‌های شهرداری و شورای شهر روند کار تسریع شده و امیدواریم در راستای حل مشکلات مردم عزیز این منطقه تلاش شود.
در محله‌های پای قلعه، دوخواهران، سر چغا و شیخ منصور معابر عمومی غیراستاندارد، کمبود فضای سبز، کوچه‌های تنگ و باریک باعث نارضایتی اهالی این مناطق شده است که نیاز برای بازسازی و نوسازی را بیش از گذشته مشخص می‌کند.
امیدواریم با تعامل و تلاش همه‌جانبه روند نوسازی و ارائه مشوق‌ها و تسهیلات در کنار اقدامات شهرداری برای رونق گرفتن ساخت‌وساز و ایمن کردن واحدهای مسکونی این مناطق شتاب گرفته و زمینه رونق این مناطق تاریخی را فراهم کند.
گزارش از مهدی سهرابی
دیدگاه شما