؛ آیا هشت روز افزایش نرخ ارز کافی بوده تا تورم حاد به ایران رسیده باشد؟به گزارش «تابناک»، چندی است که در پی افزایش نرخ ارز در بازار موازی تهران، تحلیل‌های رسانه‌ها و مؤسسات پژوهشی در آمریکا و اروپا متمرکز بر کاهش ارزش ریال شده و به تازگی نیز این تحلیل‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که ایران دچار یک تورم حاد شده است.

«استیو هنک»، اقتصاد‌دان آمریکایی که در مؤسسه پژوهشی کاتو در واشنگتن مشغول به فعالیت است به تازگی با استفاده از آماری که از نرخ دلار در بازار موازی ایران به دست آورده، محاسباتی کرده که بنا بر آن نرخ تورم ماهیانه در ایران برابر با ۶۹.‌۶ درصد است.

وی با اشاره به «سقوط آزاد ریال» پس از شروع تحریم‌ها اشاره می‌کند که پول ملی ایران با کاهش ۶۵ درصدی در برابر دلار پس از شروع تحریم‌ها، قدرت خرید خود را به شدت از دست می‌دهد و اکنون با افزایش شدید قیمت کالاهای مصرفی ایران دچار یک تورم حاد شده است.

آیا ریال در حال سقوط آزاد است و آیا کشور دچار یک تورم حاد شده؟

نگاهی به روند افزایش بهای ارز در یک سال گذشته نشان می‌دهد که هم‌زمان با اوج گیری تنش‌های سیاسی میان ایران و غرب، بازار موازی ارز با حجم تقاضایی دوچندان روبه‌رو شد؛ تنشی که بیش از همه، ناشی از لزوم تبدیل ریال به سایر ارز‌ها و ابزار نقد شونده دیگر همچون طلا برای جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌ها بود.

تقاضای دوچندان در سال جاری همزمان شد با شروع تحریم‌ها علیه کشور و دو رویداد همزمان: کاهش درآمدهای ارزی و سیاست‌های مدیریت ارزی برای حفظ ذخایر ارزی کشور. این در حالی بود که همچنان تقاضای مضاعف برای تبدیل ریال وجود داشت و پس از سیاست مدیریت ارزی، حجم دیگری از تقاضا که بیشتر مختص واردات بود روانه بازار موازی شد.

سرعت افزایش بهای ارز در بازار موازی زمانی خود را نشان می‌دهد که تصمیمات اخیر ارزی دولت و مجلس بهانه‌ای به دست بازار موازی برای چینش مهره‌ها در صفحه آماده بازار می‌دهد. سناریوی بالا رفتن بهای ارز در بازار که سیاست‌های ارزی، موجبات آن را فراهم آورده بود، با تصمیم برای ملاک قرار دادن بهای ارز در بازار موازی برای تعیین نرخ ارز مبادلاتی تکمیل شد.

در نظر نیاوردن مسائلی همچون حجم تقاضایی که اتاق مبادلات ارزی پاسخگوست و هزینه‌هایی همچون کارمزد مبادلات و هزینه‌های اضافی برای رجوع به صرافی برای انتقال وجوه، عملاً اتاق مبادلات ارزی را ناکارآمد ساخت و بازار موازی که سلاح تعیین بها را در دست داشت، از این فرصت به خوبی برای سودجویی استفاده کرد.

این مسأله به آنجا رسید که تنها تا هشت روز بهای دلار بیش از ۱۰۰۰۰ ریال افزایش یافت و سایر ارز‌ها نیز به همین ترتیب شاهد افزایش بها بودند، در حالی که عملاً اتفاق و معضلی جدید در اقتصاد کشور رخ نداده بود و حتی دولت برای کنترل بازار وارد عمل شده بود.

نگاه به این روند اساساً مشخص می‌سازد که مجموعه‌ای از دیدگاه‌های اشتباه در خصوص مدیریت ارز و بار روانی در جامعه مبنی بر سقوط ارزش ریال در آینده، این وضعیت را رقم زد. هشت روز تاریخی دلار، بیش از همه نشانه موفقیت دلالان و بازیگران بازار موازی برای استفاده از فرصت پیش آمده بود، نه موفقیت تحریم‌ها.

بی‌گمان، با کاهش واردات و توان و ذخایر ارزی کشور ارزش ریال به مرور کاهش می‌ابد و نرخ تورم فزاینده می‌شود؛ اما کاهش ارزش ریال به یکباره و تنها ظرف مدت هشت روز و سپس کاهش نسبی در بهای دلار و دیگر ارز‌ها پس از آن و در پی انتشار اخباری مبنی بر دستگیری اخلالگران ارزی، خود بازگو کننده این واقعیت است که اساسا سخن از «تورم حاد» در ایران درحال حاضر شبیه به یک طنز است.

تورم حاد بنا به تعریف در قبال برهم خوردن توازن عرضه و تقاضای پول، و در پی تزریق شدید پول بدون پشوانه تولید ناخالص داخلی شکل می‌گیرد. در مواردی این پدیده در جریان و پس از جنگ و در قبال کاهش اعتماد به توان پول ملی برای باز پس گیری ارزش خود روی می‌دهد.

تورم حاد با شاخصه‌هایی خاص از جمله افت شدید ذاتی ارزش پول، افزایش بی رویه بهای کالاهای مصرفی ـ به گونه‌ای که در کمتر از چند هفته همواره بهای کالا‌ها به دو برابر افزایش می‌یابد ـ در حین بروز رکود در اقتصاد است. در نتیجه، تنها ملاک قرار دادن افزایش نرخ ارز ـ که اساسا در هفته‌های اخیر، بیش از همه سیاسی و روانی بوده است تا اقتصادی و ناشی از کاهش ذاتی ارزش ریال ـ برای رسیدن به نتیجه تورم حاد، منطقی نیست.

وضعیت کنونی ارز و نرخ آن در بازار موازی، بیش از همه ناشی از اشتباه در مدیریت تقاضا و بی‌پاسخ گذاشتن تقاضا از سوی مراکز رسمی از یک سو و عدم توان اعتماد آفرینی به ارز ریال از سوی دستگاه‌های اقتصادی کشور از سوی دیگر است؛ افزایش بهایی که پس از هشت روز، نشانه‌هایی از روند کاهشی به خود می‌بیند.

نقش مجلس و دولت و دیگر قوا در وضعیت پدید آمده و مدیریت اشتباه ارزی ـ بدون هیچ تعارفی مدیریت اشتباه ارزی ـ در روانه ساختن تقاضا به سمت بازار موازی و تلاش نکردن برای پاک کردن ذهنیت کاهش ارزش ریال، انکارناشدنی است؛ اما سخن گفتن از سقوط آزاد ارزش ریال و تورم حاد در این شرایط ـ و تنها با ملاک قرار دادن ارقام بازار موازی ـ تا اندازه بسیاری تهی از واقع بینی است؛ هرچند نفس کاهش تدریجی ارزش پول ملی را نیز نباید نادیده گرفت